11
آگوست

سیستم های اطفاء حریق

مقدمه

اطفا حریق مجموعه اقداماتی است که برای مقابله با آتش، بوسیله خاموش کردن و کنترل آتش‌ انجام می‌گیرد. اطفای حریق برای حفاظت از سلامت افراد، جلوگیری از آسیب به اموال الزامی است. روش‌های اطفای حریق بستگی به نوع آتش دارد. برای مقابله با آتش باید یکی یا چند عامل اصلی مثلث آتش یعنی هوا، ماده سوختنی و یا حرارت را کنترل کرد که البته امروزه مثلث حریق به منشور حریق تبدیل شده است که ضلع چهارم همان واکنش های شیمیایی است که منجر به ایجاد حریق می گردند. اطفاء حریق به دو گروه دستی و اتوماتیک تقسیم میشود؛ که در نوع دستی، عملیات اطفای حریق به صورت دستی و توسط افراد و یا آتش نشانان انجام می شود و در نوع دوم یعنی اطفاء حریق اتوماتیک، این عملیات به صورت خودکار و بدون حضور عوامل انسانی صورت می‌پذیرد.

نویسنده : فرهاد طالب الحق، کارشناسی ارشد برق کنترل، واحد فنی سلام ساختمان

ضوابط سیستم های اطفاء حریق برای ساختمان های مسکونی

با توجه به تغییر پذیری قوانین لازم است از قبل هر گونه اقدامی، از سازمان آتش نشانی استعلام گرفته شود.

ساختمان با کاربری مسکونی 4 طبقه روی همکف و حداکثر 4 واحد در هر طبقه

  • باید دارای هوزریل، کپسول آتش نشانی و در پارکینگ اسپرینکلر باشد.
  • ساختمان با کاربری مسکونی 5 طبقه روی همکف و حداکثر 4واحد در هر طبقه

باید دارای سیستم تر(جعبه آتش نشانی)، کپسول آتش نشانی و اسپرینکلر در کل بنا(اگر دو راه پله خروجی ساختمان داشته باشد اسپرینکلر فقط در پارکینگ کافی است) باشد.

  • ساختمان با کاربری مسکونی 6 و 7 طبقه روی همکف

باید دارای سیستم نر(جعبه آتش نشانی)، کپسول آتش نشانی، اسپرینکلر در پارکینگ و رایزر خشک باشد.

  • ساختمان بلند(ارتفاع طبقه همکف تا تراز کف طبقه آخر 23 متر یا بیشتر باشد و همچنین اگر 8 طبقه روی همکف باشد. باید دارای سیستم تر(جعبه آتش نشانی)، کپسول آتش نشانی، اسپرینکلر در کل بنا و رایزر خشک باشد.

جنس لوله هاي آتش نشانی در سیستم لوله کشی خشک و تر 

جنس لوله های آتش نشانی در کلیه کاربري ها به جز مسکونی براي سیستم خط خشک و خط تر از لوله سیاه بدون درز با وزن متوسط مطابق DIN2440 به همراه اتصالات جوشی استاندارد باید استفاده شود.

برای کاربري هاي مسکونی در ساختمانهای با ارتفاع کم و متوسط، براي هوزریل و هوزرك از لوله گالوانیزه یا لوله سیاه درزدار و برای خط خشک از لوله سیاه بدون درز به همراه اتصالات جوشی استاندارد استفاده گردد.

براي کاربري مسکونی در ساختمان هاي بلند مرتبه براي خط تر و خط خشک از لوله سیاه بدون درز به همراه اتصالات جوشی استاندارد استفاده گردد.

انواع سیستم های اطفاء حریق


کپسول های اطفاء حریق

خاموش كننده دستی به وسيله ای گفته ميشود كه برای مبارزه با آتش سوزی طرح و ساخته شده و با حد اكثر 14 كيلو وزن يا 14 ليتر ظرفيت مواد خاموش ك، براحتی در دسترس باشد.

از خاموش كننده های دستی با توجه به مواد اطفائی داخل آنها ميتوان در لحظات اوليه و شروع آتش سوزی و برای حريقهای كوچك و موضعی استفاده نمود .

انواع خاموش كننده ها

خاموش كننده ها از نظر مواد خاموش کننده داخل آن به موارد زیر تقسيم می شود :

الف- خاموش كننده های محتوی آب

ب- خاموش كننده های محتوی پودر

ج – خاموش كننده های محتوی كف

د- خاموش كننده های محتوی گاز

طبقه بندی حریق ها بر اساس NFPA 

حریق گروهA حریقهای ناشی از مواد سوختنی معمولی، نظیر چوب، پارچه، کاغذ، لاستیک و انواع پلاستیکها

خاموش کننده های مناسب آن، خاموش کننده آب و گاز، خاموش کننده نوع هالوژنه، خاموش کننده ماده شیمیایی خشک چندمنظوره  (ABC) خاموش کننده ماده شیمیایی تر می باشد.

حریق گروه :حریقهای ناشی از مایعات قابل اشتعال، مایعات سوختنی، گریسهای نفتی، قیر، روغن، رنگهای پایه روغنی، حلالها، لاکهای صنعتی، الکلها و گازهای قابل اشتعال

خاموش کننده های مناسب آن، خاموش کننده نوع هالوژنه، خاموش کننده پودر خشک، خاموش کننده کف (AFFP) می باشد.

حریق گروه :حریقهای ناشی از تجهیزات الکتریکی دارای جریان

خاموش کننده های مناسب آن، خاموش کننده پودر خشک، خاموش کننده نوع هالوژنه، خاموش کننده CO2

حریق گروه حریقهای ناشی از فلزات سوختنی نظیر منیزیم، تیتانیوم، پتاسیم، زیرکنیوم، سدیم و لیتیوم

خاموش کننده مناسب و تائید شده برای این گروه استفاده شود.

حریق گروه :حریقهای ناشی از وسایل و تجهیزات آشپزخانهای که حاوی روغنهای آشپزی )روغن و چربیهای گیاهی و حیوانی( هستند. خاموش کننده مناسب و تائید شده برای این گروه استفاده شود.

سیستم لوله کشی خشک

در این سیستم داخل لوله ها آبی وجود ندارد و در حالت عادي خشک می باشد. هنگام حریق توسط ماشین هاي آتش نشانی این سیستم که شامل لوله هاي افقی و عمودي می باشد پر آب شده و تحت فشار قرار می گیرند.

ابتداي سیستم لوله کشی خشک در کنار ساختمان و منتهی به پیاده رو می باشد که تغذیه آب ماشین آتش نشانی توسط شیر سیامی(از جنس چدن)که یک سه راهی شامل دو ورودی است انجام می گیرد. این سیستم برای استفاده پرسنل سازمان آتش نشانی مورد استفاده قرار می گیرند. شلنگ آن به قطر 2 /11 اینچ و جنس آن از نوع برزنتی با نخ می باشد.

سیستم لوله کشی تر

در این سیستم همواره آب در داخل شبکه لوله کشی وجود دارد و سیستم تحت فشار آب می باشد.

پمپ هاي آتش نشانی آب را از مخزن ذخیره به داخل سیستم هدایت می کند، سیستم تر همواره تحت فشار است. این سیستم متشکل از یک یا چند لوله رایزر عمودي و لوله کشی هاي افقی می باشد که به شیلنگ لاستیکی فشار قوی با قطر3/4 یا 1 اینچ  در داخل طبقات متصل است.

اسپرینکلر

انواع سیستم اسپرینکلر

سیستم هاي اسپرینکلر به سه دسته کلی معرفی می شوند که به آن مختصرا اشاره میکنیم.

سیستم اسپرینکلر تر  

در این سیستم آب تحت فشار همیشه در لوله ها وجود دارد تا بلافاصله پس از به کار افتادن اسپرینکلر آب از آن بیرون بپاشد. این سیستم در محل هایی کاربرد دارد که خطر یخ بستن لوله ها وجود نداشته باشد.

سیستم اسپرینکلر خشک 

در سیستم خشک، بعد از پمپ آب وجود ندارد و بجای آن هوا یا نیتروژن تحت فشار است که با باز شدن یک اسپرینکلر فشارهوای لوله افت پیدا کرده و سوپاپ به طور خودکار باز می شود تا آب وارد سیستم لوله کشی اسپرینکلر شود. این سیستم براي محل هایی مورد استفاده قرارمی گیرد که معمولاً گرم نمی شوند و احتمال یخ زدن لوله هاي آب جود دارد. اتاق کنترل سیستم باید گرم باشد تا شیرها و پمپ و … یخ نزنند . پس از اطفاء حریق باید آب لوله ها تخلیه شده و سیستم به حالت اول برگردد.

محاسبات کمپرسور هوا در هنگام طراحی سیستم باید توسط طراح انجام شود. در صورتی که حجم سیستم اسپرینکلر از 500 گالری بیشتر شود باید تجهیزاتی جهت شتاب دادن به تخلیه هوا و رساندن سریع آب به دورترین نقطه سیستم در کمتر از یک دقیقه در نظر گرفته شود.

در سیستم خشک باید از اسپرینکلرهاي از نوع بالازن استفاده گردد و استفاده از اسپرینکلرهاي نوع دیگر با رعایت شرایط خاص مجاز می باشد.

سیستم اسپرینکلر پیش عملگر 

سیستم پیش عملگر یک سیستم با اسپرینکلرهاي بسته و لوله خشک است (که می تواند تحت فشار هوا باشد یا نباشد) و درمکان هایی که آب می تواند (در صورت اعلام خطر اشتباه یا خرابی سیستم) ضرر زیادي برساند، به کار می رود.

در این سیستم شیر پیش عملگر توسط دتکتورها کنترل می شود که از آشکار ساز سرهاي اسپرینکلرها حساس تر است. ا دتکتورها آژیر خطر را به صدا در آورده  )تا امکان مداخله نیروي انسانی فراهم شود( و شیر پیش عملگر را نیز  باز می کنند تا سیستم از آب پر شود و در صورت به کار افتادن اسپرینکلرها آب جاري شود.

انواع اسپرینکلرها بر مبناي الگوي خروج جریان آب

اسپرینکلرهاي بالازن 

این اسپرینکلرها طوري طراحی شده اند که آب را به سمت بالا و به طرف پخش کننده هدایت می کنند.

اسپرینکلرهاي رو به بالا در جایی باید نصب شوند که سقف کاذب وجود نداشته باشد مثل پارکینگ ماشین، مغازه ها، فضاهاي مخفی بالاي سقف کاذب و غیره.

اسپرینکلرهاي پایین زن 

این اسپرینکلرها طوري طراحی شده اند که آب را به سمت پایین و به طرف پخش کننده هدایت می کنند و پرکاربردترین نوع هستند.

اسپرینکلرهاي رو به پا ئین توکار و مخفی

در جاهائی که به دلیل زیبائی در معماري لازم است اسپرینکلر دیده نشود، از نوع اسپرینکلر مخفی استفاده می شود و با نصب صفحه اي در روي سقف، اسپرینکلر پوشش داده می شود.

اسپرینکلرهاي رو به پائین توکار و مخفی بر روي سقف کاذب لابی ها، ورودي هاي اصلی، واحد هاي اداري و رستوران ها و….. نصب می شوند.

اسپرینکلرهاي دیواري یا بغل زن

این اسپرینکلرها طوري طراحی شده اند که داراي یک پخش کننده می باشند که آب را در راستاي افق پرتاب کرده و دورتراز دیوار نزدیک آن به شکل یک چهارم یک کره توزیع می نمایند.

اسپرینکلرهاي دیواري معمولاً بر روي دیوار و در جاهائی که به دلیل مشکلات لوله کشی امکان نصب اسپرینکلر بر روي سقف وجود ندارند نصب می شوند. اسپرینکلرهاي دیواري باید زمان نصب، دفلکتور آنها موازي سقف باشد.

انواع اسپرینکلر بر اساس نحوه تشخیص 

– اسپرینکلرهایی که داراي المان تشخیص دهنده شامل حباب شیشه اي محتوي مایع مخصوص براي تشخیص دماي محیط می باشند.

– اسپرینکلرهایی که داراي المان تشخیص دهنده شامل قطعه ذوب شونده از نوع لحیم شده براي تشخیص دماي محیط می باشند.

انتخاب حباب سر اسپرینکلرها

دمای حداقل عملکرد حباب حساس بایستی 30 درجه سانتی گراد بیشتر از دمای محیط محل نصب باشد.

رنگ مایع درون حباب

نارنجی

قرمز

زرد

سبز

آبی

ارغوانی

سیاه

دمای عملکرد حباب (سانتی گراد)

57

68

79

93

141

182

277-288

قطر لوله کشی در سیستم اسپرینکلرها

حداقل قطر لوله ها در سیستم آب پاش برای لوله های فولادی یک اینچ و از لوله های فولادی بدون درز با اتصالات جوشی خواهد بود و میبایست تحمل فشار حداقل 12 بار را داشته باشد.

برای طراحی سیستمهای اسپرینکلر، ساختمانها را بر اساس قابلیت سوختن مواد موجود، مقدار مواد قابل اشتعال، ارتفاع کالای انبارشده و نرخ حرارت آزاده شده به3 دسته تقسیم بندی می کنند.

 محیط کم خطر 

ساختمان یا بخشی از ساختمان که مقدار، قابلیت اشتعال و نرخ حرارت آزاده شده مواد موجود در آن کم باشد. ساختمانهای اداری، مسکونی و بیمارستانها در این دسته قرار میگیرند. اطفاء این دسته از سایر دسته ها ساده تر بوده و به آب کمتری نیاز دارد. نمونه هایی از مکانهای کم خطر عبارتند از : اماکن مذهبی، باشگاه و کلوپ، آموزشگاه، بیمارستان، مؤسسات، کتابخانه های کوچک، خانه سالمندان، موزه، دفاتر اداری، محلهای مسکونی، سالن تئاتر، کنفرانس به استثناء صحنه نمایش، فضای زیرشیروانی.

محیط خطر معمولی

فضاها و کاربري هایی که در آنها مواد معمولی قابل اشتعال وجود دارد و بعید به نظر می رسد که آتش را در مراحل اولیه به

سرعت گسترش دهند، به عنوان فضاها و کاربري با خطر معمولی شناخته می شوند. مکانهای مثل رستورانها و پارکینگها شامل این کلاس هستند . نمونه هایی از مکانهای خطر معمولی گروه یک عبارتند از: پارکینگ خودرو و نمایشگاه، نانوایی، تولید نوشیدنی،تولید کنسرو، تولید لبنیات، کارخانه ها تولید تجهیزات الکترونیکی، واحد پردازش الکترونیکی، تولید محصولات شیشه ای، لباسشویی و خشکشویی، آسیاب غلات، چوب بری و ساخت محصولات چوبی، تولید لاستیک خودرو، شیرینی پزی، تولید منسوجات، چاپ و نشر، تعمیرگاه، خشکشویی، تولید محصولات چرمی، کارگاههای ماشینی، تولید کاغذ، بازرگانی.

 محیط پرخطر

ساختمان یا بخشی از ساختمان که مقدار و قابلیت اشتعال مواد موجود بسیار بالاست، نرخ حرارت آزاده شده در آن زیاد، سرعت گسترش حریق در این گروه بالاست ولی مقدار مایعات قابل اشتعال، بسیار کم است، کارگاه های ریخته گری و چاپخانه هایی که از مرکب  هایی با نقطه اشتعال کمتر از 122 درجه فارنهایت استفاده میکنند در این کلاس قرار میگیرند . نمونه هایی از محیطهای پرخطر گروه یک عبارتند از: آشیانه هواپیما، لوازم منزل با فومهای پلاستیکی، تولید تخته های چوبی چندلایه، ریخته گری، بازیافت، ترکیب و خشک کردن لاستیک ها.